فرآیند ارائه خدمت در پایگاهها و مراکز جامع سلامت در برنامه های حوزه سلامت روانی – اجتماعی و اعتیاد
کارشناس مراقب سلامت می بایست پس از برقراری ارتباط مناسب و مؤثر با افراد تحت پوشش، با استفاده از فرم غربال¬گری اختلالات روان¬پزشکی، فرم غربال¬گری اولیه درگیری با سیگار، الکل و مواد و توجه به عوامل خطر آسیب-های اجتماعی (در پرسشنامه جمعیت شناختی) از میان جمعیت عمومی، افراد مبتلا به اختلال روان¬پزشکی، مصرف مواد و همچنین افراد در معرض مشکلات اجتماعی را شناسایی و با آگاه سازی از خدمات موجود؛ بیمار و خانواده او و افراد در معرض آسیب را به پزشک و یا کارشناس سلامت روان ارجاع نمایند. همچنین با جلب اعتماد بیمار و خانواده او همکاری آنها را برای پذیرش دستورات و شروع مداخلات درمانی و آموزشی موجب شود.
روش شناسایی افراد مشکوک به اختلالات روان¬پزشکی، مصرف مواد و در معرض مشکلات اجتماعی
• اولین مراجعه (فراخوان) :
در زمان سرشماری ، کارشناس مراقب سلامت خانواده بايد ضمن اولین ملاقات با خانواده، سؤالات فرم غربال¬گری اختلالات روان¬پزشکی، غربال¬گری اولیه درگیری با مصرف الکل، سیگار و مواد و اطلاعات جمعیت شناختی (عوامل خطر مشکلات اجتماعی) را از تک تک اعضای خانوارها سؤال می¬کند. اگر در میان افراد خانواده کسانی هستند که مستقیماً قادر به درک سؤالات شما و پاسخ¬گویی نیستند (مانند کودکان کم سن، افراد کم ¬سواد، عقب ماندگان ذهنی و ...) سؤالات مربوط به آنها از یک فرد آگاه و پاسخ¬گو در خانواده پرسیده می¬شود.
• مراجعین به پایگاه سلامت
• کلیه مراجعه¬کنندگان به پایگاه های سلامت (به دلایل مختلف) که قبلا غربال نشده¬اند و یا مشکوک به اختلال روان¬پزشکی، مصرف مواد و یا مشکلات اجتماعی هستند نیز مورد غربال¬گری اولیه قرار خواهند گرفت و در هر مراجعه خصوصاً در مورد گروه¬های پرخطر مانند مادران باردار و شیرده و کودکان و نوجوانان بر اساس فرم¬های غربال¬گری اختلالات روان¬پزشکی و فرم غربالگری اولیه درگیری با سیگار، الکل و مواد و یا عوامل خطر اجتماعی اقدام خواهد شد و در موارد غیر از ارجاع، آموزش پیام¬های خودمراقبتی و خدمات در دسترس داده خواهد شد.
تکرار فراخوان دوره¬ای هر پنج سال یک بار برای ترمیم اطلاعات:
از آنجا که افراد مشکوک به اختلالات روان¬پزشکی، مصرف مواد و در معرض مشکلات اجتماعی را یک بار در نخستین غربالگری، شناسایی نموده و از سوی دیگر افراد جدید الورود به مراکز سلامت جامعه و افراد مشکوک به اختلالات در طول زمان به کارشناس مراقبسلامت خانواده مراجعه می¬نمایند، انتظار بر این است که در طول سال و سال¬های بعد کلیه افراد در منطقه تحت پوشش قرار گرفته باشند، با این وجود با توجه به این که در برخی موارد افراد مبتلا به اختلالات و یا در معرض مشکلات اجتماعی از مراجعه به پرسنل بهداشتی و پزشکان خودداری می¬کنند و یا این که نسبت به مشکل خود بینش و پذیرش ندارند، برخی موارد افراد نیازمند به مراقبت، در برنامه¬های سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد، شناسایی نمی¬شوندبه همین منظور کار غربال¬گری را باید هر پنج سال یک بار تکرار نمود.
ارجاع بيماران:
کارشناس مراقب سلامت خانواده پس از شناسايي بيمار وضعيت او را در فرم ارجاع ثبت مي كند و او را پس از شناسایی به کارشناس سلامتروان و یا پزشك ارجاع می¬دهد. در این مرحله با توجه به نیاز افراد در مورد مراجعه به روان¬شناس و دریافت خدمات مشاوره و یا تشخیص نوع اختلال توسط پزشک، داروهاي تجويز شده، دوز داروها و زمان مراجعه بعدي بيمار را در پايين فرم ارجاع ثبت شده و بيمار را همراه اين فرم به کارشناس مراقب سلامت خانواده ارجاع مجدد داده مي شود. بدین ترتیب کارشناس مراقب سلامت خانواده را از بازخورد ارجاع مطلع مي گردد.
بازخورد ارجاع
ارجاع تنها به مفهوم فرستادن مراجع به يك منبع ديگر نيست بلكه ارجاع يك رابطه دو طرفه است، بدین معنی که، کارشناس مراقب سلامت خانواده می بایست منتظر بازخورد ارجاع بیمار به پزشک و یا کارشناس سلامت روان باشد و نتيجه را پيگيري كند.
موارد ارجاع فوري
چنانچه در مورد مراجعین يكي از حالت هاي زير مشاهده شود، فرد ارجاع فوری به پزشك ارجاع می شود:
• اختلال در سطح هوشیاری
• توهم و هذیان
• خشونت و پرخاشگري به طوري كه منجربه آسيب به خود يا ديگران شود
• افكار خودكشي يا اقدام به خودكشي
• تشنج
• عوارض شديد داروهاي روانپزشكي
• مسمومیت های ناشی از مصرف مواد و دارو (مصرف الکل و مواد مخدر و مصرف دارو بدون تجویز یا بیش میزان تجویز شده توسط پزشک)